پروفسور احمد کامیابی مسک شوالیه بیرجندی تئـاتر ایران

 احمد کامیابی در سال 1322 در خوسف، نزدیک بیرجند در جنوب خراسان زاده شد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان داریوش درخش و دبستان حکیم نزاری بیرجند به اتمام رساند. سپس در دبیرستان پرویز و مدرسه شوکتیه بیرجند به تحصیل پرداخت و وارد دانشسرای مقدماتی همان جا شد. در 18 سالگی آموزگار آموزش و پرورش در ایستگاه راه آهن بکران میان شاهرود و سبزوار شد. از 18 سالگی در دبیرستان های شاهرود در سیکل دوم تدریس می کرد و شاگردانش از او مسن تر بودند. هم زمان با تدریس، نمایشنامه می نوشت و برای دانش آموزان دبیرستان اجرا می کرد. در سال 1346 وارد دانشکده ادبیات مشهد شد و این هم برخلاف میلش بود، چون می خواست ریاضیدان و فیزیکدان شود. اما چون از دوران کودکی در ده به بازی و کارگردانی شبیه و تعزیه می پرداخت به تئاتر هم علاقه مند بود و در مشهد هم زمان تحصیل در دانشکده در کلاسی که از طرف وزارت فرهنگ و هنر تشکیل شده بود شرکت می کرد. در آنجا استادی داشت به نام محمدعلی لطفی و از همین طریق با بسیاری از بازیگران آن دوره در مشهد آشنا شد. در دانشکده نیز روی تئاتر پژوهش می کرد و نخستین رساله لیسانس خود را در تئاتر سارتر گذراند. سپس در فوق لیسانس رشته ادبیات فرانسه در دانشگاه تهران پذیرفته شد. آنجا هم نمایشنامه های سارتر و کامو و داستان های آنتوان دو سنت اگزوپری را پژوهید. نمایشنامه در جستجوی دوست را بر اساس شازده کوچولو در سال دوم دانشگاه برای اجرا تنظیم و ترجمه کرد که بعدها در پاریس در دانشگاه سوربون و در سالن شماره یک سازمان فرهنگی یونسکو روی صحنه برد. در 18 سالگی دو نمایشگاه از نقاشی هایش ترتیب داد و در سال 1348 موفق به گرفتن گواهینامه خلبانی گلایدر شد و همچنین استادی مدلسازی هواپیما. کلاس هایی برای پیش آهنگ ها تشکیل می داد که مدل هواپیما می ساختند و خلبانی یادمی گرفتند. خلبانی را در ایران یادگرفت و رئیس پیش آهنگی هوایی استان خراسان بود.  سرانجام در سال 1351 برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. در سال نخست دو دیپلم گرفت و یک فوق لیسانس دیگر در ادبیات مدرن اخذ کرد. نام رساله هایش «تحول فردسانهای آفریده سارتر در سه نمایشنامه دست های آلوده، گوشه نشینان آلتونا و شیطان و خدای خوب» بود. در سالهای تحصیل در دانشگاه مون پلیه با دپارتمان های زبان و ادبیات اسپانیایی و فرانسه همکاری کرد و چند نمایشنامه به زبان اسپانیایی در دانشگاه به صحنه برد. بلافاصله پس از انجام رساله فوق لیسانس برای دکترا ثبت نام کرد و موضوع رساله هاش با کارهای پیشین بی ارتباط بود: کرگدنهای اوژن یونسکو. کامیابی بیش از سه سال روی این رساله کار کرد. در سال 1356 قبل از اینکه به ایران برگردد بلافاصله برای دکترای دولتی که بالاترین مدرک دانشگاهی جهان است نام نویسی کرد؛ و موضوع این رساله «مسئله انتظار و چگونگی اجرای آن در نمایشنامه های یونسکو و بکت در سراسر جهان و ارتباط فرهنگی بین شرق و غرب» بود. و رساله های است که مورد تأیید ساموئل بکت و اوژن یونسکو در زمان حیاتشان و بیشتر دانشگاهیان و منتقدین تئاتر در سراسر جهان قرار گرفت. در زمانی که در دانشگاه مشهد بود استادش علی شریعتی در کلاس شعری از بودا خوانده بود که نامش «کرگدن» بود. این شعر سبب شد که به طرف اوژن یونسکو رفت. هدفش این بود که ثابت کند اوژن یونسکو در انتخاب کرگدن همچون نماد و سمبل نازی ها اشتباه کرده است. یونسکو در مقدمه های که بر رساله وی نوشت و در دفترهای رونو بارو چاپ کرد به درستی این مسئله اعتراف کرد. کامیابی مسک برای فهم نمایشنامه های یونسکو به کشورهای مختلف از جمله وطن نخست یونسکو رومانی و اغلب کشورهای اروپایی و آمریکا سفر کرد. اولاً او میخواست فرهنگ جامعه های را که یونسکو در آن تربیت شده و تحصیل کرده بود بشناسد و سپس ببیند در کشورهای مختلف جهان با رژیم های مختلف سیاسی و فرهنگهای گوناگون چگونه از آثار اوژن یونسکو و بخصوص کرگدن ها استقبال کرده اند. وقتی این رساله را به پایان رساند برای تشکر از همه کسانی که به او کمک کرده بودند یک نسخه از رساله را فرستاد. یونسکو ده روز پس از دریافت رساله، مفصّل ترین مقدمه های را که تا پایان عمرش نوشته بود بر آن نگاشت و برایش فرستاد و ژان لویی بارو کارگردان مشهور فرانسوی (قرن 20) بعد از دریافت رساله، دوباره کرگدن ها را روی صحنه برد، با برداشتی که احمد کامیابی مسک از این نمایشنامه کرده بود، و یک شماره از دفترش را به آن اختصاص داد.  کامیابی مسک در پژوهش هایش با تعداد زیادی از همکارانش در سراسر جهان تبادل نظر کرده که از آن جمله استاد حمید سمندریان، استاد مشهور دیگر تئاتر در ایران، ریشارد شخنر و بسیاری دیگرمی توان نام برد. او جز آثار بسیاری از اوژن یونسکو، نمایشنامه هایی نیز از ژان ژنه و فرناندو آرابال به پارسی ترجمه کرده است. از اساتید ایرانی کامیابی مسک می توان به جواد حدیدی و ابراهیم شکورزاده و غلامرضا ذات علیان اشاره کرد.

در میان شاگردان او در ایران و فرانسه بسیاری از هنرمندان و معلّمان را می شود نام برد. سید علی صالحی، عطاالله کوپال و مصطفی مختاباد از آن جمله اند.

به رغم تخصص در تئاتر آوانگارد فرانسه، کامیابی متون نمایشی پارسی را خوانده و برخی از آن‌ها را بسیار دوست می‌دارد. خود دستی در نمایشنامه نویسی آزموده و آثار بهرام بیضایی را می‌ستاید. از جمله هشتمین سفر سندباد را پس از بازگشت به ایران به فرانسوی ترجمه و در 1990 در فرانسه چاپ کرد. کامیابی می‌نویسد: « اولویت تحقیق باید در مورد تئاتر غربی و شرقی به یک اندازه باشد. مثلاً باید در مورد تئاتر ژاپن تحقیق کنیم. آقای بیضایی، هوشمندانه، در مورد ژاپن و چین چیزهایی نوشته و در مورد تئاتر ایران تحقیقاتی کرده است. باید این تحقیقات ادامه پیدا کند هم در مورد تئاتر یونان باستان و هم نمایش‌های معاصر کشورهای مختلف.»

اجرای تئاتر:

در جست‌جوی دوست، اجرا در سالن شماره یک سازمان فرهنگی یونسکو و اجرا در دانشگاه سوربن

شازده نیک و فرشته گل پری، اجرا در پاریس و اجرا در دانشگاه اهواز

نمایشنامـه:

در جست‌جوی دوست، نمایشنامه بر اساس داستان شازده کوچولو اثر آنتوان دو سنت‌اگزوپری، با پروژة «(ب 612) ستاره شازده کوچولو،» انتشارات کامیابی مسک، پاریس، 1375.

در جستجوی دوست، (نمایشنامه)، با پروژه «(ب 612) ستاره شازده کوچولو،» انتشارات دانشگاه تهران، 1387، شمارة 2947، 6030، تهران.

شازده نیک و فرشته گل پری نمایشنامه (اجرا شده در پاریس و دانشگاه اهواز) برای کودکان بر اساس قصه‌های ایرانی، انتشارات کامیابی مسک، پاریس 1997.

بخشی از برگردان ها و تالیفات به پارسی:

یونسکو، اوژن. 1382، مردی با چمدان هایش، (نمایشنامه) با تفسیر و گفتگوی کیکاووس کامیابی مسک با ژاک موکلر، انتشارات نمایش، تهران.

ژنه، ژان. 1384، سیاه زنگی ها، همراه دو گفتگو با او، و تفسیر، نشر سپاهان طنین، اصفهان.

بخشی از ترجمه ها از پارسی به فرانسوی:

شاملو، احمد، 1358، کاشفان فروتن شوکران، چاپ انجمن فرهنگی ایران و فرانسه، تهران.

در آنسوی فنا. انتشارات کاراکتر، پاریس، 1985.

بیضایی، بهرام، 1990، هشتمین سفر سندباد، نقاشی از گونتر. انتشارات کامیابی مسک، 1990، پاریس.

بخشی از آثار به زبان فرانسه:

خدا (شعر)، انتشارات کاراکتر، 1984، پاریس. این شعر در مجله «کاراکتر» در همان سال چاپ شده‌است.

یونسکو و تئاترش با مقدمه اوژن یونسکو (عضو آکادمی فرانسه)، چاپ: انتشارات کاراکتر، پاریس 1987،چاپ دوم: انتشارات کامیابی مسک، پاریس 1992.